Tanımı : Saka kuşu (carduelis carduelis, european goldfinch eng.) 

ispinozgiller familyasından taneci, ötücü bir kuş türüdür. Bilinen en iyi ötücü kuşlardandır. 

Yüzün ön kısmında kırmızı renkli maske , kanat teleklerinin yanlarındaki sarı şerit ve göz ve başın üstünden boyun altına kadar uzanan siyah bir atkı bulunur. 
Vücut kahve tonlarında tüylerle bezenmiştir, kanat telekleri siyah ve üstünde beyaz benekler mevcuttur, kuyruk yine siyah ve uç kısmında 4-6 adet beyaz benek(badem)bulunur, 
karın altı beyazdır,renk ana hatları ile böyle olmakla beraber mevsim cins ve beslenme rejimine göre değişiklik gösterebilir. 
Gencinin başı ve sırtı gri üzerine çizgilidir. 
Erkek ve dişisi ilk bakışta aynı görünür. 
Ancak erkeğin başındaki kırmızı renk daha geniş bir alana dağılır ve gözlerin arkasına kadar uzanır. 
Erkekler dişilerden hafifçe daha büyüktür ve gagaları daha sivridir. 
Dişilerin kanatları ve butları daha kahverengidir ve kanatlarında ki sarı işaretler daha soluk ve daha dardır. 
Her iki cinste öter ancak erkeklerin şarkısı daha uzun ve güzeldir. 
Kesin bir yol ise kanadın dış bölgesinin erkekte siyah dişide kahverengi olması ile ayırım yapılır. 
kara başlı isketenin gencinden kuyruğunda sarının olmamasıyla ayrılır. 
Uçuşu hareketli ve dalgalıdır. 


Erkekleri iri, parlak tüylü,daha uzun gagalıdır,kına renkli maskesi göz dikey hizasının arkasına kadar uzanır, 
gaganın başla birleştiği bölümdeki bıyık benzeri tüyler siyah renklidir, 
ayrıca kanatların beden ile birleştiği bölümdeki üst yüzey tüyleri erkeklerde koyu , 
dişilerde kahverengine kaçar. 
Her yöreye ait yerli sakalar olmakla beraber göçle gelen değişik cinsleri de mevcuttur. 
Sakalar, içinde farklı ırklar barındıran iki ana gruba bölünmüştür. 
Bu iki grup komşu oldukları bölgelerde birbirlerine karıştıkları için ayırtedilebilir bir tüy yapısı olsa da; caniceps grubu ayrı bir tür olarak tanınmamıştır. 

CARDUELİS CARDUELİS CARDUELİS GRUBU. 
Carduelis carduelis balcanica. Güneydoğu Avrupa. 
Carduelis carduelis brevirostris. Kırım, Kuzey Kafkasya. 
Carduelis carduelis brittanica. Britanya Adaları.
Carduelis carduelis carduelis. Avrupa anakarasının büyük kısmı, İskandinavya. 
Carduelis carduelis loudoni. Güney Kafkasya, İran. 
Carduelis carduelis major. Batı Sibirya. 
Carduelis carduelis niediecki. Güneybatı Asya, Kuzeydoğu Afrika. 
Carduelis carduelis parva. Atlantik Adaları, İber Yarımadası, Kuzeybatı Afrika. 
Carduelis carduelis tschusii. Korsika, Sardunya, Sicilya. 

CARDUELİS CARDUELİS CANİCEPS GRUBU. 
Carduelis carduelis caniceps. Orta Asya'nın güneyi. 
Carduelis carduelis paropanisi. Afganistan'dan Batı Himalayalara ve Tien Shan'a. 
Carduelis carduelis subulata. Orta Sibirya'nın güneyi 

Habitatı:
Otsu bitkilerin zengin olduğu ağaçlık alanlar, bozkırlar, orman açıklıkları, fundalıklar, makilikler, Sibirya stepleri, dikenlik açık alanlar, akarsu başları, bahçeler ve köylerde yaşar. 
Şehir yaşamına da uyum sağlayanlar mevcuttur. 



Yayılışı:
Batı Avrupa, Anadolu, Afrika'nın kuzeybatısı ve Mezopotamya ile Hazar Denizi'nin güneyinde yılın her dönemi görülür. 
Ortadoğu ve İran civarında kış mevsiminde görülür. 
Rusya`nın batısında ve orta kesimlerinde ise sadece yaz mevsiminde görülmektedir. 
Hazar denizinin kuzey ve doğusunda ise göç konuğudur. 


Beslenme:
Senelik bitki türlerinin tohumları, çeşitli meyveler, küçük böcek larvaları(seyrek), devedikeni tohumu, karahindiba başta olmak üzere yeşillikler, 
darılar, tarakotu tohumu, keten tohumu, ayçiçeği, şalgam tohumu, hububat tohumları, yeşil bitkiler... 
Ozellikle dikenli bitkilerin yağlı ve yüksek protein içeren tohumları ile beslenir. 
Temel olarak taneci gaga yapısına sahiptir. 
Özellikle sonbaharda devedikenleri gibi yüksek ve otsu bitkilerin tohumlarıyla beslenmeyi sever. 


Biyolojisi:
Dört defaya kadar yavru verebilirler. 
Fincan büyüklüğündeki yuvalarını, ağaçların ulaşılması güç dallarının yapraklarının arasına ustalıkla gizlerler. 
Çoğunlukla hepsinden yavru çıkan 3-7 adet arası (genel olarak 3-5) yumurta yapar. 
Sadece dişi kuşun kuluçkaya yatmasıyla 14. günde yavrular yumurtadan çıkar . 
Yavrular yumurtadan çıktıktan 15 gün sonra yuvadan uçar . 
Yavruların ilk başta yüz alın ve ense tüyleri boz renklidir. 
Ancak ilk tülüz (tüy değiştirme) döneminde normal rengini alır. 

Göçü:

Genel bir göç hareketi göstermemekle birlikte soğuk iklimlerden sıcağa doğru göç hareketleri yaparlar. 

Popülasyonu:
Avrupa ve Güney İskandinavya'da 10 milyon çift civarında oldukları tahmin edilmektedir. 


Davranışları:
Köylerdeki çeşmelerin akıp giden sularının civarını, bulundukları ortamlardaki su birikintilerini çok severler. 
Üreme dönemi dışında genel olarak gruplar halinde gezinirler. 


Yerel Adlar:
Manisa/Soma - Telli (Kanadındaki sarı çizgilerden ötürü) 
Hopa - Tiyaspiyon 
Kapıdağ - Rum Güzeli 
İznik/Derbent BURSA - Kadınka 
ÇANAKKALE - Dikencik 
Subaşı Köyü HATAY - Dennura 
Kemeraltı/İZMİR - Kardinal 
Çayeli/RİZE - Ketifeli 
Saka kuşu/ "çembercik" / Karadeniz Eregli / Husmenaga 
Denizli- Saka- dikenci (uozgur ) 
Adana - saka- ısırgan mitçiği ( mose) 
cembercik, çembelcik, dalagan kuşu, dalgan kuşu, dennure, diken kuşu, gayduli, gengel, hanımcık, hatuncuk, kutan, tellice (Kazım Çapacı) 
Halk arasında elmacık kuşu olarak da bilinmektedir. ( Kayseri) 
Gelinkuşu-bülbül (Kıbrıs) 


Ses-Ötüşü:
Uçuş sesi berrak ve tatlı bir \"tsvit vit vit\". Ötüşü sesinin çeşitlemelerinden oluşur. 
Bunun dışındaki sesi \"giiz\". 


Kaynak: Trakus


Ses Ötüş videosu:             


                                                                               

                                                                  
                                                                      SAKA TÜRLERİ:
                                            
                                             Anadolu sakası(kömürcü, dikencil, kınalı):
Küçük boyutlu hareketli ve insana yakın bir cinstir.Kafese alıştırılması ve yavru alınması kolaydır.

                                                                                                                                                                          
                                  Akdeniz sakası(Akhisar, Antalya,İzmir,Çukurova sakası):
Akdeniz e kıyı bölgelerde yetişen ılıman iklime uyum sağlamış erken eşe gelen ve melez alınması en kolay olan cinstir. Ötüşü taneli ve nağmeleri boldur.

                                                                     

                                 Sibirya sakası(c.carduelis major, kasım sakası ,geçim sakası):  
Türün en iri ve en güzel görünüşlü olanıdır adından anlaşılacağı gibi yazları Rusya steplerinde ürer ve çoğalır,sert geçen iklim şartlarını atlatmak için Kuzey Afrika ya göçer bu göç Kasım Aralık aylarına denk gelir ve göç yolları üzerinde yakalanabilir . Kafese en zor alışan en yabani cinstir melez alınması da zordur.  
                                                                            

                                                              
                                                           Ak gerdan sakası: 
Gaga altından boyun altına kadar ki bölümde beyaz şerit bulunur ve bu bölgedeki siyah şalı keser, yine bir göç sakasıdır özellikle Marmara bölgesinde çokça yakalanır. Melezlemede parçalı renklere sahip yavruları için, son zamanlarda melezi en çok rağbet edilen saka cinsidir

                                                 


                                                             Zincir kenesetli saka:
Enseyi pembemsi bir renk ile kaplayan tüylere sahiptir, Saka kuşları arasında en sevileni ve en az rastlanan türüdür, ötüşü çok sert ve diktir.

                                                                          
                                                              Tek ve çift kenesetli saka: 
Ensenin işaret alanındaki tüy, ense kısmının tek bölgesinde ise tek kenesettir. Tam zıt tarafında aynı kenesetten olunca çift keneset özelliği taşır. Saka kuşlarında buda az bulunan farklılıktır.

                                                                             


                                              Himalayan sakası: TÜRKMEN SAKASI
 Renk ve ötüşte farklılık gösterir isminden anlaşıldığı gibi Himalaya dağlarında farklılaşmış bir cinstir . Vücut hatları aynı olmakla beraber kafadaki siyah atkı ya silik yada yoktur.                                 

                                                            EFSANE BEYAZ SAKA
Çokça sözü edilen, ve bir zamanlar saka kuşu sevdalıları arasında efsaneye dönüşen bu saka aslında genetik olarak her canlıda bulunabilen albinizm hastalığının görünüşüdür. Dikkat edilirse göz rengi kırmızıdır ve aynı  petshoplardaki kırmızı gözlü beyaz muhabbet kuşlarını andırır. Fakat bu durum günümüzde bir albinizm hastalığından daha öte bir durum almıştır artık kafes ortamlarında mutasyona uğramış olarak üretilen beyaz saka kuşları mevcuttur ve bir hayli yaygınlaşmıştır.

                                                             MUTASYON SAKA'LAR :

                                                                        Doğal Renk:
                                Doğadaki rengine sadık kalınmış orijinal şekilli mutasyon saka.

                                                                             AGAT:
Doğal renkten farkı göğüs bölgesinin daha açik renkte  olmasi ve sirt bölgesinin  gri veya açik gri    renkte olmasıdır.

                                                                       
                                                                             EUMO:      
Eumo saka çok tutulan ve göze hoş gelen bir renktir,  göğüs bölgesi  lekeler disinda komple beyaz sayılır, sırt bölgesi ise bej açık krem renktir , siyah bölgeler aynen siyah olup maske kırmızıdır.
     

                                                                              
                                                                             IZABEL: 
                           IZABEL, Açık kahve  olan sırt  rengi ile  sevilen ve tutulan bir renktir.

                                                                                  
                                                                           PASTEL:
                             PASTEL, değişik  bir renk olmayıp  orijinal rengin silik halidir.    
                                                                  

                                                                                 
                                                                          SATİNET:
Satinet sakada doğal renkte siyah olan bölgelerin, açık kahve  krem renk olmasıdır. Kanattaki sarı mevcuttur, maskesi kırmızı olup gerisi komple beyaz olan görünümdür.

                                                                    
                                                              ÖZEL RENKLER:
                                                                           PAHEO:
                 Sakada paheo özellikleri (kahve tonları ve izleri) olan  özel bir renktir.

                                                                               
                                                                          SARI:
Doğal renkte beyaz olan bölgelerin, sari olduğu bir renktir. Bu renk te maske tepede ve gerdan da çizgi  gibi bitmeyip  dağınık  halde olur.

                                                                             
                                                                       BEYAZ KAFA : 

Beyaz kafa  ayrı bir renk olmayıp değişik bir özelliktir. Doğal renkte  tepeden  enseye uzanıp oradan gerdana uzanan siyah çizginin  bu özellikli  sakalarda olmamasıdır.                                         

                                                             
                                                                OPAL: 
            Siyah ve diğer renklerin gri tonlarında gümüşe yakın olma halidir.

                                                                 

                                                          LUTİNO:

Saka kuşunun en etkili ve göze çarpan rengidir. Harika bir renk kombinasyonudur. Maske ve kanattaki sarı hariç süt beyaz olan bir renktir.

                                                                                 
                                                                    SİYAH (black) RENK: 
Kahverengi tonlarının kırmızı maskenin olmadığı, sarı ve siyah tonlardan başka renklerin olmadığı bir renk kombinasyonu.

                                                                                        






    SAKA KUŞLARINDA KAN TAŞIYICILIK ÖZELLİKLERİ VE TANIMLAMASI




Mutasyon sakalarda ki renk kombinasyonlarında, kan taşıyıcı kuş (spalt - split ) gibi 
terimler, saka kuşunda  kendi renginden hariç, diğer bir rengin de özelliklerini taşıdığını ifade etmek için kullanılır. Örneğin  satinet   taşıyıcı  doğal renk saka  veya 
izabel spaltı kahverengi saka. Agat , kahverengi , pastel , eumo , izabel , satinet  , 
lutino , opal , paheo  bu renklerde  sadece erkek yavrular taşıyıcı olabilir, disilerde 
tasiyicilik söz konusu değildir. Beyazkafa ,mavi ve albino larda ise erkek gibi dişide 
taşıyıcılık özelliğine sahiptir.

Aslında nerdeyse her renk bir biri ile  kombine olabilir  taşıyıcılık sadece  sarı 

sakalarda ve akgerdanlarda yoktur.

Ak gerdan saka kendi basina bir cesit sakadir ve  akgerdan saka aslinda  beyaz 


sakanın taşıyıcısı  sakadır, bir çoğumuzunda bildiği gibi iki orijinal akgerdan saka 


eşleşmesinden beyaz saka üretilebilir.

Durduk yerde bir saka tasiyici olamaz, bunun için  anne ve  baba farklı renklerde 

olması gerekir. Bir agat erkek ile  doğal renk eşleşmesinden agat taşıyıcı erkek 

yavrular çıkar. 

Ve aynen bir doğal renk erkek ile agat dişiden  agat taşıyıcı erkekler  çıkar.

Beyaz kafa , mavi , sarı gibi renkler diğer renkler ile   kombine olabilir ve bu 

renklerin taşıyıcısıda olabilir. Örneğin  eumo spaltı sarı agat veya satinet spaltı 

beyaz kafa eumo gibi.

Çok açık renkli kuşlarda  örnegin satinet , lutino veya  albino gibi renklerde iki aynı 

rengin  üretim sezonunda eş yapılması tavsiye edilmez , yavru alma ihtimali  

imkansız gibidir. 

Diğer renklerde ayni  renkler bir biri ile eş olabilir fakat güçlü yavruların çıkması için 

genelde üreticiler taşıyıcı kuşlar kullanmaktadır.

örnek olarak aşağıdaki çizelgede satinet , dogalrenk ve satinet tasiyici  doğal renk 

sakaların  eşleşme sonuçları.

Kaynak: ww.mutasyonsaka.tr.gg